Inleiding
Sinds mijn revalidatie bij Visio 't Loo Erf in Apeldoorn (zie slechtziendheid) lees ik Braille. Het duurt weken voordat je je eerste woordjes voelt en je de patronen van de verschillende letters in je hoofd hebt. Maar als je die periode hebt gehad, heb je een nieuwe manier van informatie opnemen tot je beschikking: je kunt lezen zonder te kijken!
Braille
Brailleschrift op papier bestaat uit zes puntjes, op de computer zijn dat er acht. Omdat iedere taal zijn eigen tekens kan hebben, heeft bijna elke taal een eigen brailletabel. Daarin wordt een bepaald teken gekoppeld aan een bepaald braille-patroon. Bij het leren lezen kies je meestal voor één bepaalde tabel. Ik koos de Europese - een gemene deler van alle west-europese talen.
BrlTTY
Het standaard stuurprogramma voor braille-leesregels onder GNU/Linux is BrlTTY. Het kent bijna alle gangbare merken en types en is goed gedocumenteerd. In mijn geval werd de Focus 40 blue van Freedom Scientific meteen herkend en verschenen de eerste tekens op het brailledisplay. Ik had niet lang nodig om te ontdekken dat BrlTTY standaard gebruik maakt van de Amerikaanse brailletabel.
Aldus ging ik op zoek naar een mogelijkheid om gebruik te maken van de
Europese tabel. De documentatie stelde dat in /etc/brltty.conf alle
instellingen konden worden aangepast. Ja, er stonden maar liefst 86
verschillende tabellen ter beschikking - maar niet de Europese. Ik moest op zoek
naar een andere manier.
De Europese tabel
Met de hulp van de mensen van Visio en www.braille.ch kon ik handmatig alle
tekens en patronen verzamelen en zelf een eigen texttable (.ttb) samenstellen.
Voor de liefhebbers staat zij ook als download beschikbaar. (Een oplettende
lezer zal opmerken dat mijn texttable is gegenereerd met behulp van een script.
Wellicht wijd ik daar nog eens een andere blogpost aan. Wie weet :-) )
Persoonlijke voorkeuren
Voor de persoonlijke instellingen zoals het wel-of-niet knipperen van de braille-cursor en de hardheid van de braille-puntjes maakt BrlTTY gebruik van een menu dat via de leesregel zelf wordt opgeroepen en bediend. Druk daartoe (op de leesregel): Spatie + 1 + 2 + 3 + 4 (Spatie + P). Er verschijnt kort 'Preferences menu', daarna het eerste menu-item.
Mijn eigen voorkeursinstellingen zijn de volgende:
- hoofdmenu
- item Save On Exit: Yes
- menu Braille Presentation
- item Braille Firmness: High
- menu Text Indications:
- item Blinking Screen Cursor: Yes
Zie hier een link naar de specifieke commando's en sneltoetsen voor BrlTTY en de Focus 40.
Update
Bij het inrichten van mijn leesregel op een recente Fedora GNU/Linux,
bleek dat ik in mijn documentatie een aantal zaken niet had genoteerd. Zo
moet de systeemgebruiker deel uitmaken van de grooep brlapi om de
leesregel op de grafische desktop te gebruiken. Dat kan bijvoorbeeld met
het volgende commando:
# Add fwiep to the brlapi group, to use BrlTTY in GUI
sudo usermod -aG brlapi fwiep
Daarnaast wordt de BrlTTY service niet standaard ingeschakeld of opgestart bij het aansluiten van een leesregel. Dat kan alsnog met deze commando's:
# Enable the BrlTTY service upon next system start
sudo systemctl enable brltty.service
# Immediately start the BrlTTY service
sudo systemctl start brltty.service
# Chech the current status of the BrlTTY service
sudo systemctl start brltty.service
Tot slot wilde de leesregel nog steeds niet correct starten; alle puntjes
van alle cellen kwamen tegelijk omhoog. Ik ging met laatstgenoemd
commando op zoek in de statusmeldingen van BrlTTY. Daar werd geklaagd
over een onvindbaar bestand spaces.tti.
Toen ik in 2016 mijn eigen tabel samenstelde, was het gebruikelijk om
alle mogelijke vormen van spaties op de leesregel samen te vatten als
een simpele spatie. Dit gebeurde met een alias-instructie in een
bestand dat in de tabel werd ingesloten (include). Dit bestand is
tegenwoordig verdwenen; het is verplaatst naar de map Contraction en
wordt als zodanig automatisch afgehandeld. Je hoeft hier dus in je tabel
geen rekening meer mee te houden. Mooi!