Digitale studio met Ardour & friends

Inleiding

Ongeveer vanaf de eeuwwisseling maak ik voor mezelf en met vrienden af en toe muziekopnames. Door de jaren heen zijn qua apparatuur en software een aantal generaties gepasseerd. Op dit moment maak ik uitsluitend gebruik van Vrije Software. Hieronder zal ik een poging doen mijn set-up te beschrijven.

Ardour

Ardour is een Digital Audio Workstation (DAW); een programma om digitale muziekopnames te maken.

Downloaden

Hoewel GNU/Linux-distributies als Ubuntu Studio Ardour integreren, heb ik er voor gekozen om de nieuwste versie direct van de ontwikkelaars te gebruiken. Dit heeft als voordeel dat eventuele fouten sneller zijn verholpen, en dat je gebruik kan maken van de nieuwste functies en mogelijkheden. Als nadeel moet je op de koop toe nemen dat sommige dingen niet, niet meer, nog niet, of niet helemaal naar behoren werken.

De pret begint met het downloaden van de broncode.

Compileren

Daarna mag je je systeem voorbereiden op het compileren van de broncode. In mijn geval lukte dat met de installatie van onderstaande pakketten:

sudo apt install \
    chrpath doxygen g++ graphviz libarchive-dev libasound2-dev libaubio-dev \
    libboost-dev libcurl4-gnutls-dev libfftw3-dev libglib2.0-dev \
    libglibmm-2.4-dev libgtkmm-2.4-dev libjack-jackd2-dev liblilv-dev liblo-dev \
    liblrdf0-dev librubberband-dev libsamplerate0-dev libserd-dev \
    libsndfile1-dev libsord-dev libsratom-dev libsuil-dev libtaglib-ocaml-dev \
    libxml2-dev lv2-dev vamp-plugin-sdk;

Het systeem is hiermee een behoorlijke tijd zoet. Misschien wel net zo lang als met de volgende stap; het configureren van de bouw. Pak het gedownloade bestand uit en navigeer naar de nieuwe map.

./waf configure --optimize

Vraag me niet waarom het commando klinkt als een blaffende hond; volgens de makers was het een makkelijk typebare naam. Tot slot volgt de kers op de ijsberg, het neusje van de walvis: het compileren zelf:

./waf

Dit duurt een aantal minuten, afhankelijk van de eigenschappen van je systeem.

Starten

Eenmaal gecompileerd, bevindt zich het uitvoerbaar programma ardev in de map gtk2_ardour. Je kunt het programma direct starten (zie onderstaand commando) of de map in je $PATH-variabele opnemen. Je zou ook nog een .desktop-bestand kunnen maken en die in ~/.local/share/applications neerzetten.

cd gtk2_ardour/
./ardev

Hydrogen

Hydrogen is een drumsequencer voor GNU/Linux. Je kunt met behulp van blokjes-patronen en verschillende drumkits complete slagwerk arrangementen samenstellen.

Samenspel: JACK

Een centrale rol in de samenwerking van alle audio-programma's is weggelegd voor JACK, de Jack Audio Connection Kit. Dit programma draait op de achtergrond en verbindt alle andere componenten met elkaar. Met het grafische tool qjackctl kun je de instellingen aanpassen en de server 'in de gaten houden'.

Samenspel (2): Klick

Hoewel Ardour de hoofdrol kan spelen in het (via JACK) gelijktijdig afspelen en stoppen van alle pro­gram­ma's, heb ik ervoor gekozen om met behulp van Klick een centrale metronoom de baas te laten zijn over maatsoort en tempo.

Met behulp van een simpel tekstbestand, een zogenaamde tempomap, kun je de structuur van een opname vastleggen. Labels (die als markers worden geïmporteerd), maatsoort en tempo (-veranderingen) worden per regel genoteerd. Bijvoorbeeld zo:

intro:    17  2/4 83
couplet:  19  2/4 83
refrein1: 17  2/4 83
bridge:   11  2/4 83
refrein2: 17  2/4 83
outtro:   3 2/4 83-50
fine:   20  2/4 50

De metronoom laat zich als volgt starten:

klick -T -P -s 3 -f /pad/naar/tempo-map

Werkwijze

Met de overstap naar versie 5 heeft Ardour geleerd om het tempo van de opname gelijdelijk te verhogen of te verlagen (accelerando of ritardando); de zogenaamde 'tempo ramps'. Jammer genoeg werken deze hellingen alleen binnen Ardour, maar niet via JACK voor alle programma's tegelijk.

Na ruggespraak met de ontwikkelaar besloot ik om dan maar zelf een oplossing te zoeken om toch met tempomaps te kunnen werken, markers te kunnen importeren en ritardando's te kunnen gebruiken. Het werd uiteindelijk het volgende meerstappenplan:

Update

Op dit moment (voorjaar 2020, Ardour versie 5.12.0) kunnen de markers worden 'vastgeplakt' aan maatnummers, oftewel hun muzikale positie. Ze schuiven dan mee met eventuele maatsoort en tempo-wisselingen. Zie de Ardour handleiding voor meer informatie over deze functie. Ideaal!

1. Maak een tempomap met de structuur van het nummer en één statisch tempo.
2. Maak in Ardour een nieuwe sessie aan en sluit het programma.
3. Voer het klick2ardour.py-script uit en importeer zo de markers, maatsoorten en tempo.
4. Start Ardour en open de nieuwe sessie.
5. Zet alle markers vast met de functie "Glue to Bars and Beats" in het contextmenu.
6. Voeg in Ardour waar nodig de tempo ramps toe.
7. Voeg de tempo wisselingen toe in het tempomap-bestand.
8. Start de Klick metronoom met -f /pad/naar/tempo-map.
9. Start Hydrogen
10. Laat je muzikale creativiteit de vrije loop!